Numer PESEL (od Powszechny Elektroniczny System Ewidencji LudnoÅ›ci) to unikalny identyfikator każdego obywatela Polski (mogÄ… siÄ™, na specjalnych warunkach, posÅ‚ugiwać siÄ™ także przebywajÄ…cy tu cudzoziemcy, jeÅ›li o niego wystÄ…piÄ…), który zawiera bardzo ważne informacje, miÄ™dzy innymi o dacie urodzenia i pÅ‚ci posiadacza. Jest to bardzo ważna, przypisana indywidualnie każdej osobie informacja, która pozwala na korzystanie z wielu usÅ‚ug i praw, takich jak ubezpieczenie zdrowotne, emerytura czy gÅ‚osowanie.
Jednak PESEL jest również bardzo pożądany przez osoby, które chcÄ… wykorzystać naszÄ… tożsamość do nielegalnych celów. Niektórzy próbujÄ… go wyÅ‚udzić, podajÄ…c siÄ™ za instytucje publiczne, banki czy operatorów telekomunikacyjnych. Niedawno gÅ‚oÅ›na byÅ‚a sprawa oszustów wyÅ‚udzajÄ…cych dane, podajÄ…cych siÄ™ za agentów CBA i policjantów. Inni z jego użyciem próbujÄ… wÅ‚amać siÄ™ do kont bankowych, przejąć oszczÄ™dnoÅ›ci, czy zaciÄ…gnąć zobowiÄ…zania na nasze nazwisko. Dlatego należy być bardzo ostrożnym i nie podawać tego numeru nikomu, kto nie ma do tego uprawnienia lub nie jesteÅ›my pewni jego tożsamoÅ›ci. Niepozorny PESEL jest naszym prywatnym kluczem do wielu ważnych spraw i nie możemy dopuÅ›cić, aby wpadÅ‚ w niepowoÅ‚ane rÄ™ce.
Na szczęście od 17 listopada 2023 można już – na mocy nowych przepisów – zastrzec swój PESEL (jak to zrobić wyjaÅ›niamy w dalszej części artykuÅ‚u).
Po co zastrzegać PESEL? Co to da użytkownikowi?
Zgodnie z nowym prawem, od 1 czerwca 2024 roku wszelkie instytucje, które wykorzystujÄ… numer ewidencyjny PESEL w swoich kontaktach z klientami i interesantami (chociażby w celu zawarcia umowy pożyczki bankowej, do zaÅ‚atwienia spraw urzÄ™dowych), bÄ™dÄ… musiaÅ‚y weryfikować, czy nie byÅ‚ on wczeÅ›niej zastrzeżony. Do tej daty co prawda pozostaÅ‚o jeszcze wiele miesiÄ™cy, ale numer można już teraz samodzielnie zastrzec.
GÅ‚ównÄ… korzyÅ›ciÄ… z zastrzeżenia PESELu bÄ™dzie uwolnienie nas od konsekwencji jego nielegalnego użycia przez osoby niepowoÅ‚ane. Dotychczas, jeÅ›li ktoÅ› wykradÅ‚ nasz identyfikator i wziÄ…Å‚ na nasze nazwisko kredyt w banku lub zaciÄ…gnÄ…Å‚ jakiekolwiek zobowiÄ…zania prawne, to byliÅ›my zwolnieni z ich spÅ‚aty bÄ…dź realizacji dopiero wtedy, gdy udowodniliÅ›my, że to nie my, że ktoÅ› inny posÅ‚ugiwaÅ‚ siÄ™ naszymi danymi. Teraz, jeÅ›li dojdzie do podobnego oszustwa, a my bÄ™dziemy mieć zastrzeżony PESEL, sprawa bÄ™dzie rozpatrywana na naszÄ… korzyść niejako z automatu. PrzekonywaÅ‚ o tym sam minister Janusz CieszyÅ„ski na konferencji prasowej, mówiÄ…c, że „obywatele, którzy bÄ™dÄ… mieli zastrzeżony PESEL, a padnÄ… ofiarÄ… oszustów i na skradzione im dane np. ktoÅ› wyÅ‚udzi kredyt, nie bÄ™dÄ… musieli takiego kredytu spÅ‚acać”.
Innym pozytywem jest stworzenie specjalnego Rejestru ZastrzeżeÅ„, który nie tylko pozwoli na zastrzeżenie, ale także na podglÄ…d weryfikacji naszego numeru identyfikacyjnego przez instytucje, firmy, ale też i osoby prywatne. BÄ™dzie tam też dostÄ™pna historia zmian statusu numeru. Tym samym, jeÅ›li ktoÅ› w sposób nieautoryzowany podejmie próbÄ™ skorzystania z zastrzeżonego numeru PESEL, zostaniemy o tym — w ramach owego systemu, poinformowani.
A co utrudni zastrzeżenie PESEL?
Niestety każdy kij ma dwa koÅ„ce. Nowy system przyniesie też pewne utrudnienia. Np. jeÅ›li pójdziemy do banku w celu pobrania wiÄ™kszej gotówki, a wczeÅ›niej zastrzeżemy swój numer ewidencyjny, to bank wypÅ‚aci nam Å›rodki, ale tylko do kwoty trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia. Podobnie u notariusza. JeÅ›li bÄ™dziemy chcieli dokonać czynnoÅ›ci notarialnych (np. zbycie lokalu), a nasz PESEL bÄ™dzie zastrzeżony, to urzÄ™dnik odmówi wykonania zlecenia. Z odmowÄ… spotkamy siÄ™ również, gdy zastrzeżemy numer ewidencyjny, a bÄ™dziemy potrzebowali wymiany karty SIM u naszego dostawcy usÅ‚ug telekomunikacyjnych.
BiorÄ…c to pod uwagÄ™, warto pamiÄ™tać, by anulować zastrzeżenie, zanim bÄ™dziemy siÄ™ udawać do banku po kredyt, lub wypÅ‚atÄ™ gotówki, ale też do notariusza czy punktu usÅ‚ugowego telekomu — wszÄ™dzie tam, gdzie numer PESEL jest potrzebny do zaÅ‚atwienia sprawy.
Jak zastrzec numer PESEL?
Zastrzeganie numeru ewidencyjnego jest bezpÅ‚atne i można to zrobić na dwa sposoby. Przez internet i stacjonarnie, w urzÄ™dach lub np. w banku. Najprostszy i najszybszy jest oczywiÅ›cie sposób internetowy. Kto może zastrzec swój PESEL? Osoby, które majÄ… ten numer przypisany i sÄ… peÅ‚noletnie.
By dokonać zastrzeżenia PESELu, trzeba mieć dostęp do profilu zaufanego, lub być posiadaczem aplikacji mObywatel, co umożliwi szybkie zalogowanie do serwisu mobywatel.gov.pl. Gdy już to zrobimy, należy:
- przejść do sekcji „Twoje dane”
- nastÄ™pnie „Rejestr zastrzeżeÅ„ PESEL”
- kliknąć „Zastrzeż PESEL”, lub „Cofnij zastrzeżenie”, w zależnoÅ›ci od tego, jakÄ… operacjÄ™ chcemy wykonać.
UsÅ‚uga jest wykonywana niemal od razu (aktywacja trwa ok. 30 minut), nie ma żadnego odlegÅ‚ego terminu, po którym zacznie dziaÅ‚ać, choć system jest tak skonstruowany, ze sami możemy ustawić w nim datÄ™ i godzinÄ™, od której zastrzeżenie ma funkcjonować, np. w sytuacji, kiedy zastrzeżenie chcemy odsunąć w czasie od dnia, w którym go dokonujemy.
Panel zastrzegania PESEL w serwisie mObywatel
JeÅ›li sami z różnych powodów (choroba, niepeÅ‚nosprawność) nie możemy zastrzec PESELu, możemy to zrobić przez peÅ‚nomocnika. BÄ™dzie on to mógÅ‚ zaÅ‚atwić w dowolnym urzÄ™dzie gminy.
Konsekwencje prawne od 1 czerwca 2024
Choć PESEL można zastrzegać już obecnie, to prawo, które pozwoli wykorzystać zalety tego rozwiÄ…zania, zacznie obowiÄ…zywać dopiero za kilka miesiÄ™cy, czyli 1 czerwca 2024. W tym czasie możemy zastrzegać i usuwać zastrzeżenie wielokrotnie.
Podsumowanie
Warto zastrzec numer PESEL, ponieważ jest to jeden z najważniejszych dokumentów tożsamoÅ›ci w Polsce, a niestety Å‚atwo go wykorzystać do nadużyć i kradzieży tożsamoÅ›ci. PrzestÄ™pcy mogÄ… próbować wykorzystać go do uzyskania dostÄ™pu do danych osobowych, finansowych lub zdrowotnych innej osoby, czÄ™sto w celu dokonania przestÄ™pstwa. Zastrzeżenie PESELu jest bezpÅ‚atne i można je Å‚atwo wykonać przez internet. Warto to zrobić jeszcze przed 1 czerwca 2024, kiedy wejdÄ… w życie nowe, dotyczÄ…ce go przepisy.
Tomasz Sławiński
KOMENTARZE (0) SKOMENTUJ ZOBACZ WSZYSTKIE