Najpopularniejsze formaty e-booków. Najważniejsze informacje o cyfrowych książkach

Świat idzie do przodu, rozwój technologiczny obejmuje także sposób w jaki czytamy. Książki papierowe są systematycznie, od kilku lat zastępowane przez cyfrowe odpowiedniki, powstały nawet specjalne, mobilne urządzenia służące do przechowywania i czytania cyfrowych wydań publikacji. E-book ma kilka ważnych przewag nad tradycyjną książką: przede wszystkim na jednym urządzeniu możemy przechowywać pokaźnych rozmiarów biblioteczkę. Raczej nie bylibyśmy w stanie zabrać ze sobą, (np. w podróż) kilkunastu tytułów jednocześnie, trzeba by zapełnić kilka walizek samymi tylko książkami. Tymczasem w pamięci czytnika e-booków zmieści się zwykle kilka-kilkanaście, a w tych o większej pamięci nawet kilkaset pozycji.

Główne formaty cyfrowych książek

Choć czytelnictwo cyfrowych książek rozwija się szybko, branża wydająca e-książki nadal nie dorobiła się jednego standardu tego typu publikacji. Na rynku funkcjonuje wiele występujących obok siebie formatów, przy czym trzy z nich zyskały największą popularność. Są to EPUB, MOBI oraz PDF. Pozostałe to przede wszystkim formaty dokumentów tekstowych z pakietów biurowych i stron internetowych, takie jak DOCX lub HTML.

Format EPUB

Nazwa tego standardu pochodzi od esencji tego, czym w istocie jest. Electronic Publication, czyli po prostu z angielskiego „publikacja elektroniczna”. Jest to otwarty standard dokumentu wywodzący się z języka XML. Charakterystyczną cechą dokumentów wykonanych w tym standardzie jest to, że nie mają one klasycznego dla książek, zaplanowanego przez autorów podziału na strony.

Tekst jest skonstruowany i zapisany w taki sposób, że dostosowuje się do urządzenia, na którym jest odczytywany. W efekcie dobrze wygląda na praktycznie każdym czytniku, niezależnie od tego, czy jest to e-papier czy smartfon lub ekran komputera.

Dokumenty przygotowane w tym formacie umożliwiają sporą personalizację, w tym zmianę wielkości czcionki, jej rodzaj. W niektórych czytnikach można też dodawać własne notatki, tworzyć zakładki, wyszukiwać określone słowa.

Elastyczność formatu powoduje, że świetnie sprawdzi się on zarówno na ekranach dużych (tablety), ale też i bardzo małych (smartfony).  Format ten jest rozpoznawany przede wszystkim przez urządzenia produkowane przez niezależnych producentów (nie należy do nich np. Amazon i jego Kindle). Pliki EPUB mogą być wyposażone w zabezpieczenia typu DRM, które uniemożliwiają ich nielegalne kopiowanie.

Aby czytać teksty napisane w takim formacie na smartfonie lub tablecie konieczne jest pobranie dodatkowego oprogramowania. Jedno z najpopularniejszych jest aplikacja Aldiko na Androida lub Książki na urządzenia Apple.

Format MOBI

To jeden z popularniejszych obecnie formatów stworzony przez firmę Amazon. Pliki tego typu stanowią podstawę cyfrowych publikacji przygotowanych dla czytników Kindle. Ponieważ urządzenia tej marki stały się dominujące na rynku i wyznaczają trendy, praktycznie każda licząca się księgarnia e-booków udostępnia materiały w formacie MOBI (który ma zresztą kilka dodatkowych odmian).

Funkcjonalność plików MOBI jest podobna do tych EPUB (dopasowanie do strony i typu wyświetlacza), ale dostępne są one, jak wspomniałem, przede wszystkim na urządzenia marki Amazon Kindle (i najlepiej na tych urządzeniach wyglądają). Jako, że format ten został stworzony przez dużą korporację, jest on zamknięty i nie ujawnia ona jego szczegółów technicznych. Pliki MOBI, podobnie jak EPUB, mogą być zabezpieczone przed nieuprawnionym kopiowaniem.

Format PDF

W zasadzie nie jest to format publikacji elektronicznych, ale sposób zapisywania plików tekstowych „w gotowości do wydruku”. I choć na początku dominował, to nie jest to jednak w rzeczywistości dobry nośnik dla większości cyfrowych książek, zwłaszcza jeśli czytamy je na smartfonach lub dedykowanych czytnikach e-booków. Większość urządzeń dostępnych w sklepach poradzi sobie z jego obsługą, jednak musimy się liczyć z pewnymi trudnościami w czytaniu. Podstawową wadą dokumentów tego typu jest brak możliwości skalowania czcionek, a także sztywny podział na strony. W efekcie, nie ma tu możliwości wygodnego dopasowania treści do rozmiaru i rozdzielczości ekranu.

Mimo wszystko są sytuacje, w których format PDF może się okazać przydatny. Są to na przykład publikacje, w których znajduje się dużo wykresów, tabel i zdjęć. PDF będzie odpowiedni także wtedy, kiedy książkę w wersji cyfrowej zamierzamy czytać na ekranie komputera.

Format publikacji należy dopasować do możliwości czytnika

Przed zakupem cyfrowej książki, zawsze warto sprawdzić, jakie formaty obsługuje nasz czytnik. Wszystkie księgarnie cyfrowe dokładnie informują, jakiego typu są sprzedawane przez nie pliki. Najczęściej zresztą oferują kilka różnych formatów jednocześnie, dla rozmaitych typów urządzeń. To kupujący decyduje, który wybierze. Do wyboru zdarzają się też tzw. multiformaty, czyli taka forma sprzedaży, w której przy pobieraniu książki ze sklepu dostajemy od razu kilka formatów, dzięki czemu będziemy mogli bez przeszkód odczytać je na większości urządzeń.

Generalnie, jeśli posiadamy czytnik firmy Amazon, to najlepszym wyborem będzie dla nas format MOBI, oraz dokumenty tekstowe (DOCX, PDF), nie odczytamy na nim natomiast plików zapisanych w formacie EPUB. Natomiast czytniki każdej innej firmy obsługują przede wszystkim format EPUB (a także wspomniane formaty tekstowe znane z pakietów typu Office).

Są też oczywiście czytniki, które radzą sobie z odczytywaniem obu tych formatów. Należą do nich przede wszystkim te produkcji InkBook, Onyx czy Pocketbook. Z tego też powodu wydają się one najbardziej uniwersalne i godne polecenia, zwłaszcza początkującym użytkownikom.

W momencie, w którym będziemy decydować o zakupie czytnika cyfrowych publikacji, warto też wziąć pod uwagę, jaką literaturę najczęściej czytamy. O ile możliwości EPUB i MOBI są do siebie bardzo zbliżone, to jednak eksperci zgadzają się co do tego, że ten pierwszy format jest bardziej optymalny do czytania publikacji naukowych zawierających liczne wykresy, tabele i ilustracje. Z drugiej strony, jeśli do czytania korzystamy komputera a nie urządzeń mobilnych, to najbardziej optymalny może być po prostu stary PDF. Z tego ostatniego formatu warto też korzystać wtedy kiedy chcemy by efekt był dokładnie taki jak zamyślił sobie to autor książki, czyli każda strona jest wyraźnie oddzielona od pozostałych, a jej układ wizualny ma znaczenie.

Tomasz Sławiński